Het institutioneel akkoord voor de zesde staatshervorming ‘Een efficiëntere federale staat en een grotere autonomie voor de deelstaten’ van december 2011 voorziet in een belangrijke staatshervorming, die in verscheidene delen werd gerealiseerd.
Deel 1: 2012
In juli 2012 werd het eerste luik van de staatshervorming gestemd. Dit luik gaat voornamelijk over de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde (BHV). Naast de splitsing van de kieskring, werd BHV ook op gerechtelijk vlak hervormd.
De hervorming van BHV op gerechtelijk vlak zorgt ervoor dat er op termijn een nieuw Nederlandstalig parket voor Halle-Vilvoorde komt, met een eigen procureur maar aangevuld met een aantal functioneel tweetalige magistraten. Het Brussels tweetalig parket krijgt een Franstalige procureur en een Nederlandstalige adjunct-procureur. De Brusselse rechtbanken worden ontdubbeld in Nederlandstalige en Franstalige rechtbanken met elk een eigen voorzitter en eigen rechters. Het juiste kader werd vastgelegd op basis van een werklastmeting. Er worden ook een aantal wijzigingen aan de taalwetgeving aangebracht inzake het taalgebruik bij rechtszaken.
Het arrondissement Brussel zal één van de 12 nieuwe gerechtelijke arrondissementen vormen die door de hervorming van justitie tot stand worden gebracht.
Wat de kieskring betreft, werd BHV gesplitst in een kieskring Vlaams-Brabant en een kieskring Brussel-Hoofdstad (19 gemeenten). Wie in Vlaams-Brabant woont, maar niet in één van de zes faciliteitengemeenten, kan alleen kiezen voor kandidaten op in Vlaams-Brabant neergelegde lijsten. Wie in één van de zes faciliteitengemeenten woont, heeft de keuze om te stemmen op Vlaams-Brabantse kandidaten ofwel op Brusselse kandidaten. Wie in de kieskring Brussel-Hoofdstad woont kan enkel nog kiezen voor de Brusselse kandidaten.
Het benoemen van burgemeesters blijft een aangelegenheid van het Vlaams Gewest, maar de algemene vergadering van de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State zal nu het laatste woord hebben bij eventuele problemen met de benoeming van burgemeesters van de zes faciliteitengemeenten.
De wetgever voorziet in de oprichting van de hoofdstedelijke gemeenschap van Brussel met het oog op overleg tussen de verschillende betrokken overheidsniveaus over gewestoverschrijdende aangelegenheden. Verder verbetert de nieuwe wetgeving de financiering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, door tegemoetkomingen voor een aantal ontbeerde inkomsten en voor extra belastende uitgaven voor mobiliteit, veiligheid en de internationale rol van het gewest.
De stemprocedure voor Belgen in het buitenland werd vereenvoudigd en aangepast met het oog op een meer natuurlijke spreiding van die stemmen over de verschillende kantons en kieskringen.
De kieswetgeving werd verder aangepast ter versterking van de democratie en de politieke geloofwaardigheid. De wetgeving bevat nu maatregelen die ervoor zorgen dat leden van een parlement die verkozen werden voor een nieuw mandaat dat mandaat ook zullen opnemen en het oude verliezen. Ook mag niemand nog tegelijk kandidaat-titularis en kandidaat-opvolger op de kieslijsten zijn. Het zich kandidaat stellen voor verschillende lijsten bij de regionale of Europese verkiezingen die op dezelfde dag worden gehouden, is tevens niet meer mogelijk. Deze bijzondere wet trad in werking op 1 januari 2014.
Op 22 augustus 2012 werden de nodige wetteksten in het Staatsblad gepubliceerd, zodat de realisatie van dit eerste gedeelte ook op praktisch gebied kon worden verwerkelijkt.
Deel 2: 2014
Het tweede luik van de staatshervorming werd begin 2014 afgesloten. Op 31 januari 2014 werden de wijzigingen aan de Grondwet, bijzondere wetten en wetten die de zesde staatshervorming uitvoeren in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. In totaal ging het om 1000 pagina’s wetteksten. Ze regelen de overdracht van bevoegdheden naar de gewesten en de gemeenschappen en hervormen de bijzondere financieringswet. De Senaat werd hervormd en de rol van de Kamer werd versterkt.
Op vlak van politieke vernieuwing werd de Senaat grondig hervormd en is nu een Assemblee van de Deelstaten. De pagina ‘Federaal parlement’ omschrijft in het kort de nieuwe samenstelling en bevoegdheden van de Senaat. De Kamer van Volksvertegenwoordigers werd op haar beurt versterkt met meer controlebevoegdheden. De legislatuur ervan is op vijf jaar gebracht waardoor de Europese, federale verkiezingen en de verkiezingen van gemeenschappen en gewesten voortaan samenvallen. Hij heeft een deontologische commissie opgericht die van de Kamer afhangt en de rol en de werking van het Overlegcomité verduidelijkt. Het Grondwettelijk Hof ziet toe op het principe van de federale loyauteit, de goede onderlinge samenwerking tussen deelstaten en federaal niveau.
De hervormde bijzondere financieringswet regelt de financiering van de verschillende deelstaten van het land, zodat de overgedragen bevoegdheden ook werkelijk kunnen worden uitgeoefend. Zo gaan meer dan 20 miljard euro over van het federale niveau naar de gemeenschappen en gewesten en krijgen de gewesten een bijkomende fiscale autonomie van 12 miljard euro.
De hoofdbrok van de zesde staatshervorming is de overdracht van bevoegdheden van de federale staat naar de gemeenschappen en gewesten. Die overdracht vertaalt zich in een lange lijst, waar onder andere materies als gezinsbijslag, gezondheidszorg, arbeidsmarkt, verkeersveiligheid, de huurwet, de rijopleiding, de technische keuring, de justitiehuizen en fiscale uitgaven (hypothecaire lening) deel van uitmaken.
Volledige lijst van de geheel of gedeeltelijk overgedragen bevoegdheden of instellingen:
Vergunningsbeleid inzake handelsvestigingen / Nationaal Sociaal-Economisch Comité voor de Distributie
Justitiehuizen en buitendiensten
Nationaal centrum van elektronisch toezicht
Jeugdsanctierecht
Ervaringsfonds
Dierenwelzijn
Doorvoer van afvalstoffen
Erkenning van zorgverstrekkers
Activering van werkloosheidsuitkeringen
Dienstencheques
Opleidingsfonds dienstencheques
Plaatselijke Werkgelegenheidsagentschappen
Betaald educatief verlof
Outplacement
Industrieel leerlingenwezen
Startbaanovereenkomsten – Globale projecten
Loopbaanonderbreking
Gesubsidieerde contractuelen
Aankoopcomités
Gezinsbijslag
Rijopleiding
Landbouwrampenfonds
Prijzencontrole
Toegang tot het beroep – vestigingsvoorwaarden
Homologatie van radars
Handelshuur, woninghuur en pacht
Filmkeuring
Economische migratie
Homogenisering van de geestelijke gezondheidszorg
Homogenisering van het ziekenhuisbeleid
Homogenisering van het ouderenbeleid en “long care”-zorgen
Homogenisering van het preventiebeleid (tabaksverslaving, drugsverslaving, acties milieu-gezondheid, voedings- en gezondheidsplan)
Organisatie van de eerstelijnsgezondheidszorg (geïntegreerde diensten thuiszorg, huisartsenkringen, subsidies, provinciale geneeskundige commissies, palliatieve netwerken)
Contingeringsmodaliteiten van de gezondheidszorgberoepen: subquota
Technische keuring van voertuigen
Verkeersreglement
Normering van verkeersinfrastructuur
Binnenscheepvaart
Tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden
Arbeidsmarktbegeleiding leefloners
Europees Integratiefonds
Sociale economie
Grootstedenbeleid
Interuniversitaire attractiepolen
Rampenfonds
Belgisch Interventie- en Restitutiebureau (BIRB)
Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid (BIVV)
Fonds voor Collectieve Uitrustingen en Diensten (FCUD)(afdeling van Rijksdienst voor Kinderbijslag – RKW)
Participatiefonds
Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) (gedeeltelijke overdracht)
Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV) (gedeeltelijke overdracht)